Toàn Bộ Thông Tin Về Kiểm Định Van An Toàn Doanh Nghiệp Cần Biết

• An toàn vận hành và tính mạng con người: Luôn là ưu tiên hàng đầu. Việc kiểm định van an toàn giúp đảm bảo van mở đúng áp suất, xả đủ lưu lượng và đóng kín trở lại – yếu tố then chốt để ngăn ngừa sự cố nổ vỡ thiết bị do quá áp, bảo vệ người lao động và toàn bộ hệ thống sản xuất.
• Tuân thủ pháp luật: Là yêu cầu bắt buộc. Theo quy định, van an toàn trên các thiết bị có yêu cầu nghiêm ngặt về an toàn lao động phải được kiểm định định kỳ. Thiếu kiểm định đồng nghĩa với vi phạm pháp lý, tiềm ẩn nguy cơ bị xử phạt, đình chỉ hoạt động hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự khi có sự cố xảy ra.
• Bảo vệ tài sản, thiết bị và chi phí đầu tư: Một van an toàn hoạt động sai có thể làm hư hỏng nồi hơi, bình áp lực và các thiết bị liên quan, gây tổn thất lớn. Kiểm định giúp phát hiện sớm các sai lệch kỹ thuật, giảm thiểu nguy cơ hư hỏng và chi phí sửa chữa.
• Đảm bảo sản xuất ổn định, liên tục: Một hệ thống vận hành an toàn giúp hạn chế dừng máy đột xuất, duy trì tiến độ sản xuất và tối ưu hiệu quả kinh doanh.
• Đáp ứng yêu cầu từ bảo hiểm: Hồ sơ kiểm định đầy đủ, hợp lệ là điều kiện tiên quyết để doanh nghiệp được bảo hiểm chi trả khi có sự cố, đảm bảo quyền lợi và giảm thiểu rủi ro tài chính.

Tiêu chuẩn quốc tế và các quy tắc liên quan đến kiểm định van an toàn

Việc kiểm định, lựa chọn và vận hành van an toàn tuân theo nhiều tiêu chuẩn và quy tắc thực hành quốc tế uy tín. Dưới đây là một số tiêu chuẩn và quy tắc tham khảo quan trọng:

• API Standard 526: Quy định yêu cầu tối thiểu cho thiết kế, vật liệu, chế tạo, kiểm tra, thử nghiệm và nghiệm thu van an toàn. Đây là tiêu chuẩn nền tảng.
• API Recommended Practice 520: Hướng dẫn về lựa chọn và xác định kích thước van an toàn, là tiền đề quan trọng cho an toàn hệ thống.
• API Recommended Practice 521: Hướng dẫn cho hệ thống giảm áp và xả áp, liên quan đến hệ thống tổng thể chứa van an toàn.
• API Recommended Practice 527: Đề cập đến kiểm tra và thử nghiệm trong quá trình chế tạo, và có thể dùng làm quy trình thử nghiệm độ kín khi bảo dưỡng, kiểm tra định kỳ.
• API Recommended Practice 576: Tiêu đề “Inspection of Pressure-relieving Devices”, bao gồm yêu cầu kiểm tra và thử nghiệm trong quá trình vận hành. Thường được tham chiếu cùng API 510. API RP 527 có thể dùng kết hợp để kiểm tra độ kín.
• ASME Code: Quy định của Hiệp hội Kỹ sư Cơ khí Hoa Kỳ về áp dụng và đóng dấu cho bình chịu áp lực, nồi hơi (ví dụ: dấu “U”, “S”). Van an toàn theo ASME có ký hiệu “UV”. Nhà sản xuất cần chứng nhận từ ASME để đóng dấu này.
• National Board Inspection Code (NBIC): Có hệ thống chứng nhận riêng cho van an toàn (ký hiệu “NB”, sách quy tắc NB 18). NBIC hỗ trợ ASME trong việc chứng nhận ký hiệu ASME UV.
• ASME PTC 25: Chủ yếu dùng để đánh giá cơ sở thử nghiệm và thiết bị cho van an toàn.
• BS EN ISO 4126-1, 4126-2, 4126-3: Các tiêu chuẩn xây dựng tương tự API.
• API STD 510: Tiêu chuẩn kiểm tra bình chịu áp lực, dùng để xác định khoảng thời gian kiểm tra van an toàn dựa trên yêu cầu của API STD 510 và API RP 576.

Yêu Cầu Pháp Lý – Thông Tin Về Kiểm Định Van An Toàn Tại Việt Nam

Tại Việt Nam, việc kiểm định van an toàn phải tuân thủ các quy chuẩn kỹ thuật quốc gia và tiêu chuẩn quốc gia (TCVN) liên quan đến an toàn thiết bị áp lực. Tiêu chuẩn chính áp dụng trực tiếp cho van an toàn là:

Tiêu chuẩn TCVN 7915-1:2009 – Van an toàn chống quá áp

Tiêu chuẩn này quy định các yêu cầu kỹ thuật chính đối với van an toàn, bao gồm:

• Thiết kế: Phải đảm bảo vận hành tin cậy và độ kín. Cần có cơ cấu khóa hoặc niêm phong điều chỉnh. Van cho môi chất độc hại/dễ cháy phải có nắp kín hoặc xả an toàn. Ngăn tích tụ chất lỏng phía xả. Ứng suất tính toán không vượt giới hạn. Vật liệu bề mặt trượt chống ăn mòn/mài mòn. Thiết kế không gây tắc nghẽn dòng chảy khi có chi tiết gãy vỡ. Độ nâng tối thiểu theo quy định.
• Đầu nối: Kiểu đầu nối (hàn, ren…) phải theo tiêu chuẩn. Diện tích tiết diện trong không nhỏ hơn diện tích đầu nối van.
• Lò xo: Phải phù hợp TCVN 7915-7.
• Vật liệu thân chịu áp lực: Phải phù hợp TCVN 7915-7.
• Thử trong sản xuất: Đảm bảo van đáp ứng thiết kế, không rò rỉ. Bao gồm thử thủy tĩnh (áp suất, thời gian quy định) hoặc thử khí nén (nếu được phép, theo điều kiện thử thủy tĩnh). Thân van phía xả thử ở 1,5 lần áp suất ngược lớn nhất. Thử rò rỉ mặt tựa.
• Thử kiểu: Xác định đặc tính làm việc (áp suất chỉnh đặt, độ quá áp, áp suất đóng, độ nâng…) và đặc tính dòng chảy (hệ số xả). Sử dụng môi chất thử phù hợp. Thiết bị đo áp suất có độ chính xác yêu cầu.
• Xác định tính năng: Tính toán lưu lượng dựa trên hệ số xả đã xác định và phương trình cho từng môi chất.
• Ghi nhãn và niêm phong: Vỏ van ghi thông tin cơ bản. Tấm biển nhận dạng có áp suất chỉnh đặt, số hiệu tiêu chuẩn, kiểu van, hệ số xả được chứng nhận, chỉ thị môi chất, diện tích dòng chảy. Niêm phong các điều chỉnh bên ngoài.

Lưu ý: Ngoài TCVN 7915-1, cần tuân thủ các quy chuẩn kỹ thuật quốc gia (QCVN) liên quan đến an toàn nồi hơi, bình chịu áp lực và hệ thống lạnh nơi van được lắp đặt.

Quy Trình Kiểm Định Van An Toàn Tiêu Chuẩn

Quy trình kiểm định van an toàn được thực hiện bởi các tổ chức kiểm định được cấp phép và thường bao gồm các bước cơ bản sau:

1. Đánh giá trực quan ban đầu: Quan sát bằng mắt thường để phát hiện dấu hiệu bất thường: mài mòn, nứt vỡ, gỉ sét, biến dạng. Kiểm tra độ ổn định khi vận hành (rung lắc khi đóng/mở).
2. Đối chiếu thông số kỹ thuật: Rà soát thông số trên van (áp suất vận hành, áp suất xả, kích thước, vật liệu) so với hồ sơ kỹ thuật và yêu cầu hệ thống để đảm bảo sự phù hợp và an toàn.
3. Canh chỉnh và thử nghiệm hiệu suất (Thử tác động): Sử dụng thiết bị chuyên dụng (bàn thử, thiết bị thử tại chỗ) để kiểm tra áp suất mở (áp suất chỉnh đặt), áp suất đóng lại của van. Kiểm tra chức năng các phụ kiện (nếu có). Đảm bảo van hoạt động đúng theo áp suất cài đặt.
4. Thử kín và kiểm tra rò rỉ: Tiến hành thử kín van (thường bằng khí nén) ở áp suất tiệm cận áp suất đặt để đánh giá độ kín của mặt tựa sau khi van đóng lại. Đảm bảo không có rò rỉ vượt mức cho phép.

Sau khi hoàn tất kiểm tra, nếu van đáp ứng tiêu chuẩn, tổ chức kiểm định sẽ dán tem kiểm định và cấp giấy chứng nhận. Nếu phát hiện lỗi hoặc hư hỏng, van cần được sửa chữa (và kiểm định lại sau sửa chữa) hoặc thay thế.

Lưu ý: Thời hạn kiểm định định kỳ thường là 1 hoặc 2 năm tùy thuộc vào quy định cụ thể cho loại thiết bị áp lực và môi chất làm việc, hoặc theo yêu cầu của nhà sản xuất/đơn vị sử dụng. Cần kiểm định bất thường sau khi có sự cố, sửa chữa lớn hoặc khi có nghi ngờ về tình trạng kỹ thuật của van.

Khuyến Nghị Quan Trọng Dành Cho Doanh Nghiệp

Để quản lý hiệu quả công tác kiểm định van an toàn và đảm bảo an toàn vận hành:

1. Xây Dựng Quy Trình Quản Lý Nội Bộ: Lập danh mục van an toàn, phân công người theo dõi, lập kế hoạch và ghi chép lịch sử kiểm định, bảo dưỡng, sửa chữa.
2. Lựa Chọn Tổ Chức Kiểm Định Uy Tín: Chọn đơn vị có đủ năng lực pháp lý (được Bộ LĐTBXH hoặc cơ quan có thẩm quyền chỉ định) và năng lực kỹ thuật, trang thiết bị phù hợp.
3. Lập Kế Hoạch Kiểm Định Chủ Động: Phối hợp lịch kiểm định với kế hoạch bảo trì, dừng máy của nhà máy để tối ưu thời gian, tránh ảnh hưởng sản xuất.
4. Lưu Trữ Hồ Sơ Khoa Học: Giữ gìn cẩn thận Giấy chứng nhận kiểm định, biên bản kiểm định và các hồ sơ liên quan để dễ dàng truy xuất khi cần (thanh tra, kiểm tra, yêu cầu bảo hiểm).
5. Tuyệt Đối Không Tự Ý Can Thiệp: Không tự ý điều chỉnh áp suất đặt hoặc sửa chữa van an toàn nếu không có chuyên môn. Mọi can thiệp vào cơ cấu chỉnh đặt áp suất đều yêu cầu phải kiểm định lại.
6. Xem Kiểm Định Là Khoản Đầu Tư: Chi phí kiểm định là khoản đầu tư cần thiết cho sự an toàn, tuân thủ pháp luật và phát triển bền vững của doanh nghiệp, không nên xem là chi phí thuần túy