Trong các nhà máy xử lý nước thải và sản xuất công nghiệp, nhiều loại hóa chất nguy hiểm được sử dụng như PAC (phèn nhôm polyme), Xút (NaOH), Axit sunfuric (H₂SO₄), các loại polime trợ lắng, dung môi hữu cơ, clo,… Những hóa chất này có tính ăn mòn, dễ cháy nổ hoặc độc hại, do đó quản lý hóa chất đúng quy định là nghĩa vụ bắt buộc.
Theo Luật Hóa chất và Nghị định 113/2017/NĐ-CP, việc sản xuất, nhập khẩu, lưu trữ và sử dụng hóa chất phải tuân thủ phân loại và ghi nhãn theo hệ thống GHS (Globally Harmonized System) của nhà nước, đồng thời phải có Phiếu An toàn Hóa chất (SDS) chi tiết cho từng chất. Kho hóa chất phải đảm bảo an toàn cháy nổ, thông gió tốt, có biện pháp chống rò rỉ và trang thiết bị PCCC theo tiêu chuẩn. Các quy định pháp lý này đặt nặng trách nhiệm an toàn hóa chất để bảo vệ con người và môi trường.
Tác động đối với nhà máy và nhà thầu xử lý nước
Vi phạm quy định an toàn hóa chất sẽ bị xử phạt nghiêm khắc. Ví dụ, Nghị định 115/2016/NĐ-CP quy định mức phạt 14–20 triệu đồng đối với doanh nghiệp không thực hiện phân loại, ghi nhãn hóa chất trước khi sử dụng. Sử dụng sai hóa chất hoặc bảo quản bất cẩn có thể gây rò rỉ, cháy nổ, gây thương vong và ô nhiễm môi trường.
Do đó, các đơn vị xử lý nước cần thiết kế kho hóa chất và hệ thống châm hóa chất đạt chuẩn từ đầu: có bồn chứa, bơm định lượng an toàn, cảm biến cảnh báo rò rỉ/cháy nổ… Nhà máy phải tổ chức tập huấn an toàn hóa chất định kỳ, giám sát chặt chẽ việc tiếp nhận – sử dụng các hóa chất nguy hiểm. Theo quy định tại Điều 31 Nghị định 113/2017/NĐ-CP, tổ chức, cá nhân hoạt động trong ngành hóa chất phải được huấn luyện an toàn hóa chất định kỳ 2 năm/lần, đồng thời xây dựng phương án ứng phó khẩn cấp khi xảy ra sự cố hóa chất. Việc đào tạo và diễn tập phòng ngừa sự cố là công tác bắt buộc nhằm hạn chế rủi ro về người và tài sản.
Checklist tuân thủ pháp lý & kỹ thuật
Phiếu An toàn Hóa chất (SDS)
Đảm bảo có SDS đầy đủ cho từng loại hóa chất đang sử dụng, lưu trữ. Nội dung SDS cần nêu rõ tính chất nguy hiểm, biện pháp phòng ngừa và xử lý khẩn cấp. Việc này giúp nhân viên nắm được rủi ro khi tiếp xúc chất độc, hỗ trợ huấn luyện và ứng phó sự cố.
Phân loại – Ghi nhãn hóa chất đúng GHS
Mọi hóa chất (rắn, lỏng, khí) phải phân loại nguy hiểm (dễ cháy, ăn mòn, độc hại,…) và dán nhãn với các biểu tượng cảnh báo tiêu chuẩn GHS. Luật và Nghị định liên quan yêu cầu tuyệt đối tuân thủ phân loại và ghi nhãn hóa chất theo GHS trước khi đưa vào sử dụng.
Kho lưu trữ đạt chuẩn
Kho hóa chất phải thiết kế cách ly, thông gió tốt và có hệ thống chữa cháy/chống nổ. Hóa chất dễ cháy nổ cần xếp riêng biệt, bảo quản ở khu vực mát, tránh gần nguồn nhiệt và tia lửa điện. Cần lắp cảm biến khí độc, ngăn hóa chất rò rỉ tràn ra ngoài. Sàn kho nên có khay chứa, dốc thoát để đề phòng tràn đổ. Việc giữ nhiệt độ, độ ẩm ổn định và thường xuyên kiểm tra, vệ sinh kho là bắt buộc.
Quy trình châm hóa chất an toàn
Hệ thống châm hóa chất (chẳng hạn trong trạm xử lý nước) cần trang bị bơm định lượng, hệ thống kín, có van an toàn và cảm biến cảnh báo nồng độ, rò rỉ hóa chất. Luồng châm phải tránh khói bụi, có giếng thu hồi đổ tràn. Nhân viên vận hành cần tuân thủ quy trình châm chất đã đào tạo để tránh tiếp xúc trực tiếp hoặc va trộn các hóa chất không tương thích.
Huấn luyện và ứng phó sự cố
Tổ chức huấn luyện an toàn hóa chất cho tất cả nhân sự liên quan (như quy định phải huấn luyện định kỳ 2 năm/lần). Nội dung đào tạo bao gồm đặc tính nguy hiểm của hóa chất, yêu cầu an toàn, kỹ thuật phòng ngừa sự cố và các biện pháp xử lý cháy, nổ, rò rỉ hóa chất. Đồng thời, xây dựng kế hoạch ứng phó khẩn cấp (phòng cháy chữa cháy, sơ cứu người bị nạn, thu gom chất tràn đổ, khử khuẩn môi trường) và diễn tập thường xuyên.
Khuyến nghị hành động
- Thiết kế kho và khu châm hóa chất từ đầu: Ngay từ giai đoạn thiết kế nhà máy, phải quy hoạch vị trí riêng cho kho hóa chất với đầy đủ các tiêu chuẩn an toàn (vật liệu xây dựng chống cháy, hệ thống thông gió, cảm biến khói/gas). Khu vực châm hóa chất cũng cần bố trí tách biệt và có biện pháp phòng ngừa rò rỉ.
- Ưu tiên hóa chất thân thiện môi trường: Xem xét sử dụng hóa chất xử lý nước có độ an toàn cao hơn, ít độc hại, dễ phân hủy sinh học (ví dụ các loại polyme thế hệ mới thay cho phèn kim loại nặng) để giảm nguy cơ với con người và môi trường.
- Lập sổ sách quản lý hóa chất: Duy trì nhật ký xuất – nhập – tồn chi tiết cho từng hóa chất, tích hợp vào hệ thống quản lý môi trường nội bộ. Bảng tính này giúp theo dõi định lượng sử dụng, phát hiện thất thoát và báo cáo với cơ quan quản lý khi cần thiết.
Việc tuân thủ nghiêm ngặt các quy định pháp lý và kỹ thuật an toàn hóa chất không chỉ tránh cho doanh nghiệp bị phạt nặng mà còn bảo vệ sự an toàn của công nhân và môi trường xung quanh. Tuân thủ phân loại – nhãn mác, lưu trữ – vận hành đúng chuẩn và đào tạo bài bản sẽ giúp các nhà máy, nhà thầu xử lý nước vận hành hiệu quả, ổn định và bền vững.
Bài viết liên quan
Tiêu chuẩn quản lý môi trường iso 14001:2015
Hướng dẫn tuân thủ luật an toàn hóa chất trong nhà máy
Top 5 việc phải làm đề quản lý nguy hại từ nước thải
Tiêu chuẩn hệ thống xử lý nước thải tập trung kcn
Trọn bộ hồ sơ và quy trình xin giấy phép xả thải
Kinh nghiệm triển khai hệ thống giám sát nước thải
Những thông số bắt buộc khi thiết kế hệ thống xử lý nước thải
